11 lat temu powstało Polskie Wydawnictwo Audiowizualne, przekształcone potem w Narodowy Instytut Audiowizualny. Z jakiego Internetu i z jakich technologii wtedy korzystaliśmy? Ledwie kilka miesięcy wcześniej, w lutym 2005, wystartował serwis internetowy YouTube. Na rynku zaczęły pojawiać się telefony komórkowe z odtwarzaczami mp3. Nieco wcześniej, bo we wrześniu 2004 roku, Mark Zuckerberg wynajął niewielki dom w Palo Alto, który stał się pierwszym biurem Facebooka. Tylko futurolodzy przewidywali wówczas, jak ekrany dotykowe zrewolucjonizują naszą codzienność (iPhone miał swoją premierę w 2007 r.).
Inne były też możliwości tworzenia oferty przez instytucje kultury, inaczej myślało się o ich obecności w Internecie. Wtedy, u końca pierwszej dekady XXI wieku, sektor GLAM (Galleries, Libraries, Archives, Museums) obrał jako jeden z priorytetów digitalizację swoich zbiorów i udostępnianie ich w sieci. Zaczęły powstawać cyfrowe repozytoria, wirtualne wystawy, internetowe kolekcje. Dziś, w 2016 roku, mówimy i piszemy o „kulturze nadmiaru”, której wycinkiem jest niemal nieograniczony dostęp do informacji i wytworów kultury online – z każdego miejsca na ziemi i o każdej porze dnia i nocy.
Nieustanny rozwój technologii stał się, w związku z tym, wyzwaniem dla osób pracujących w sektorze GLAM. Jako NInA uznaliśmy, że potrzebna jest dyskusja na temat kierunków rozwoju instytucji kultury, a także wyjście naprzeciw potrzebom podnoszenia kompetencji ich pracowników. Przede wszystkim jednak zależało nam na stworzeniu przestrzeni rozmowy i wymiany doświadczeń między pracownikami działów internetowych i udostępniania, działów programowych, archiwistami, prawnikami, projektantami, badaczami, teoretykami i praktykami. Tak narodziły się Seminaria Audiowizualne.
Od 2014 r. Dział Edukacji i Badań NInA zorganizował kilkanaście takich spotkań. W każdym z nich udział wzięło średnio 60 uczestników – pracowników archiwów, bibliotek, muzeów, organizacji pozarządowych i jednostek naukowych, w sumie niemal 1000 przedstawicieli sektora GLAM. Każde z seminariów było poświęcone konkretnemu zagadnieniu. Rozmawialiśmy m. in. o wykorzystaniu metodologii User Experience i User Centered Design w projektowaniu usług internetowych instytucji kultury (seminarium pt. Hasło: użytkownik, odbyło się 24.06.2015 r.). Dyskutowane były też prawne aspekty udostępniania zbiorów (seminarium pt. Cytuj bezpiecznie, odbyło się 21.04.2016 r.), a także zagadnienia z dziedziny archiwistyki, np. metody opracowywania zasobów audiowizualnych (seminarium pt. Zapanuj nad swoim archiwum!, odbyło się 10.04.2014 r.). Publikacja, którą oddajemy w Państwa ręce, jest pokłosiem ostatniego z Seminariów Audiowizualnych, które odbyło się 23.11.2016 r. i nosiło tytuł Nowoczesna instytucja kultury. Ponieważ miało ono charakter podsumowania dotychczasowych spotkań, zamiast skupiać się na jednym zagadnieniu postanowiliśmy pokazać szerszą perspektywę. Podjąć dyskusję o zmieniającej się roli instytucji kultury, o znaczeniu angażowania odbiorcy i budowania relacji z widownią, o wartości zbiorów, którymi zarządzamy i które upowszechniamy.
Podtytuł Użytkownik, zasoby, strategie organizuje zamieszczone artykuły według zagadnień, które w nowoczesnej instytucji kultury są, naszym zdaniem, najważniejsze. Użytkownik musi być przecież podstawowym punktem odniesienia, z kolei zasoby pozostają „sercem” każdej organizacji chroniącej dziedzictwo kulturowe, a strategia wyznacza kierunek do wszelkich działań. Dodatkowa część zatytułowana Konteksty to przestrzeń poświęcona filozoficznej refleksji nad kondycją człowieka „zanurzonego” w elektronicznej rzeczywistości.
Mamy nadzieję, że niniejsza publikacja pozwoli łatwiej odnaleźć się instytucjom w środowisku cyfrowym. A Państwu – pasjonatom, pracujących na co dzień na rzecz upowszechniania naszego dziedzictwa – przysporzy przyjemności i inspiracji do dalszego działania.
