13 kwietnia chcemy szczególnie uczcić pamięć o Ofiarach Zbrodni Katyńskiej, prezentując filmy poruszające tematy Zbrodni Katyńskiej oraz systemu komunistycznego. W marcu 1940 roku władze sowieckie zamordowały w lesie katyńskim tysiące przedstawicieli elit polskiej inteligencji: oficerów, żołnierzy, funkcjonariuszy, urzędników, duchownych. Przez lata prawda o Zbrodni Katyńskiej była fałszowana przez cenzurę państwa komunistycznego, a wiadomości o tym, co zdarzyło się w 1940 roku były przekazywane oddolnie w relacjach rodzinnych czy wydawnictwach podziemnych. Prawda o Katyniu nie pojawiła się również w przekazie filmowym aż do filmu Marcela Łozińskiego – Las z  1990 roku.

Z  okazji Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej zaprezentujemy w Ninatece specjalnie wybrane filmy dokumentalne, które przybliżają zarówno historię wydarzeń 1940 roku, jak i procesy ujawniania zbrodni w latach 90. XX wieku. Przedstawimy także utwory muzyczne, oddające hołd ofiarom ludobójstwa. Zapraszamy do wspólnej refleksji nad wydarzeniami sprzed 70 lat oraz ich znaczeniem dla naszej współczesności.

Program

Na pokaz filmów zapraszany do Ninateki.

Katyń – utajniony raport, reż. Andrzej Czarnecki 

To kolejny dokument Andrzeja Czarneckiego, po filmach Listy katyńskie i Generał z Katynia, wokół tematyki zbrodni katyńskiej. O odkryciach z 1991 roku opowiada Anatolij Jabłokow, były prokurator wojskowy, kierujący śledztwem. Prawda ujawniona przez Jabłokowa została zakwestionowana przez rosyjskie dowództwo, w wyniku czego został odsunięty od sprawy. Po latach wraca do katyńskiego lasu, by na nowo opowiedzieć o historii. 

Polska Kronika Filmowa (38/1991): Katyń, Charków, Miednoje 

Wydanie Polskiej Kroniki Filmowej, wyemitowane w 1991 roku. Materiał ukazuje zdjęcia z obozów w Starobielsku i Ostaszkowie oraz zbiorowe mogiły ofiar. To dokumentacja działań polsko-radzieckiej ekipy śledczo-ekshumacyjnej, ich pracy i odkryć. Zakończeniem odcinka jest uroczysty pogrzeb zamordowanych w obecności rodzin oficerów i notabli. 

Andrzej Wajda: Róbmy zdjęcie, reż. Maciej Cuske, Thierry Paladino, Marcin Sauter, Piotr Stasik 

Portret Andrzeja Wajdy powstały podczas pracy na planie filmowym jego najważniejszego dzieła. Dokument jest zarówno kulisami filmu Katyń, jak i obrazem Mistrza, który dzieli się doświadczeniem ze swoimi uczniami. 

Epitafium katyńskie na orkiestrę | Andrzej Panufnik 

Utworem Epitafium katyńskie Andrzej Panufnik oddaje hołd ofiarom zbrodni katyńskiej. Po ucieczce z  komunistycznej Polski i osiedleniu się w Wielkiej Brytanii kompozytor wielokrotnie podkreślał swoje polskie korzenie i pamięć o historii. Utwór powstał w 1967 roku, kiedy w Polsce jeszcze nie mówiono głośno o zbrodni popełnionej przez NKWD, Epitafium katyńskie było więc ważnym i odważnym głosem. 

Pieśń Rodzin Katyńskich op. 81 na chór mieszany a capella | Henryk Mikołaj Górecki 

Henryk Mikołaj Górecki skomponował muzykę do słów wiersza Pieśń Rodzin Katyńskich na prośbę jego autora, Tadeusza Lutoborskiego – syna zamordowanego w Katyniu oficera. Patriotyczny tekst utworu parafrazujący polski hymn narodowy został wkomponowany w oszczędną w środkach muzykę, dzięki czemu znaczenie słów jest tym mocniejsze. Dramatyczną puentą historii wiersza okazała się być rzeczywistość – Tadeusz Lutoborski zginął w katastrofie smoleńskiej w 2010 roku. 

Ilustracja: kadr z filmu PKF 38/1991: Katyń, Charków, Miednoje