Serdecznie zapraszamy na Dzień z Jerzym Nowosielskim, który odbędzie się w piątek, 18 sierpnia w kinie Iluzjon. W programie filmy o artyście, dokumentujące i przybliżające jego osobę i twórczość oraz rozmowa o nim w gronie jego znajomych i znawców twórczości: dr Krystyny Czerni, biografki malarza i dokumentalistki jego ikonostasów i Tadeusza Nyczka, wybitnego krytyka teatralnego i przyjaciela malarza, dr Janusza Janowskiego, dyrektora Zachęty – Narodowej Galeria Sztuki oraz Agaty Ławniczak, reżyserki jednego z filmów o Nowosielskim. Rozmowę poprowadzi dr Piotr Kopszak, historyk sztuki, dyrektor Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

Zapis spotkania zostanie umieszczony na Ninatece.

Program

godz. 17.00 Przypomnieć sobie raj, reż. Michał Góral, 40 min, 1990, Polska

godz. 18.00 Rozmowa o Jerzym Nowosielskim i jego malarstwie z dr Krystyną Czerni, biografką malarza i znawczynią jego twórczości, Tadeuszem Nyczkiem, krytykiem sztuki i jego przyjacielem, dr Januszem Janowskim, dyrektorem Zachęty – Narodowej Galeria Sztuki oraz Agatą Ławniczak, reżyserką filmu Znak w górach. Rozmowę poprowadzi dr Piotr Kopszak, dyrektor Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

godz. 19.15 Znak w górach (reż Agata Ławniczak i Karol Żurawski, 1995, 41 min, Polska); Pantokrator, Rzecz o Jerzym Nowosielskim (reż. Miłosz Kozioł, 22 min, 2011, Polska)

godz. 20.45 Liturgia, Retrospekcja, Portret z lustrem – tryptyk, reż. Stanisław Kubiak, 102 min, 2003, Polska

Wstęp

Opisy filmów

1. Przypomnieć sobie raj, reż. Michał Góral, realizacja Video Studio Gdańsk, ok. 40 min.

Opowieść o malarstwie Nowosielskiego, z wypowiedziami rozmaitych osób, m.in. Tadeusza Nyczka, krytyka sztuki. Zostało tu sfilmowanych wiele dzieł, w tym polichromie w katolickiej świątyni w Wesołej pod Warszawą i wypowiedzi na temat okoliczności ich powstania. Film nie omija aktów malowanych przez artystę i ich znaczenia w jego twórczości. Zwraca uwagę na fenomen kobiety.

2. Znak w górach, reż. Agata Ławniczak i Karol Żurawski, TVP Poznań, 1996, 41 min.

Narratorem filmu jest Jerzy Nowosielski, który snuje refleksje o wierze i przeznaczeniu, o świętości i grzeszności człowieka, o granicach różnych kultur, w których się wychował. Twórcy filmu prezentują jego obrazy, ale i krajobrazy, ważne dla artysty, podejmują też własne interpretacje jego twórczości. Artysta opowiada o Krakowie, o drodze ze Szczawnicy do pierwszych wsi łemkowskich, o śmierci, która wymusza podsumowanie życia, o malarzach-prymitywistach.

3. Pantokrator, Rzecz o Jerzym Nowosielskim, reż. Miłosz Kozioł, TVP Kraków 2011, 22 min.

O malarzu i jego sztuce opowiadają jego przyjaciele, zarazem historycy sztuki: prof. Andrzej Starmach, dr Krystyna Czerni, biografka Nowosielskiego,  Marek Świca i Bronisława Gumińska z krakowskiego Muzeum Narodowego. O malarstwie ikony, o kolorach, które świecą od środka, o braku wiedzy teologicznej Polaków, o powszechności zbawienia, która wedle Nowosielskiego będzie także dotyczyć natury i szatana. Jak stwierdza Krystyna Czerni „Nowosielski pozostaje wierny sobie przy nieustannej zmianie, jego malarstwo jest od razu rozpoznawalne”. 

4. Liturgia, reż. Stanisław Kubiak, TVP Wrocław, 2003, 28 min.

Przegląd twórczości sakralnej Nowosielskiego, komentowanej przez współpracujących z nim często architekta Stanisława Kubiaka i przez Bogdana Kotarbę oraz księży: Stefana Batrucha, Henryka Paprockiego, Stefana Wysockiego. Polichromie w Białym Borze, Tychach, Grekokatolickim Seminarium Duchownym w Lublinie, w Wesołej pod Warszawą i w Krakowie: u oo. Franciszkanów, w Cerkwi p. w. Zaśnięcia NMP i w kaplicy św. Gleba i Borysa.

5. Portret z lustrem, reż. Stanisław Kubiak, TVP Wrocław, 2003, 30 min.

Film usiłujący przeniknąć „filozofię” Nowosielskiego, jego oryginalne podejście do życia, odczytywane przez profesorów, a zarazem przyjaciół Artysty: Andrzeja Starmacha, Władysława Stróżewskiego, Krystynę Zwolińską, Janinę Kraupe, aktorkę Martę Stebnicką, ks. Stefana Batrucha, a także Stanisława Niemczyka i Bogdana Kotarbę.

6. Retrospekcja, reż. Stanisław Kubiak, TVP Wrocław, 2004, 52 min.

Sens twórczości Nowosielskiego w ujęciu profesora Mieczysława Porębskiego (miejsce Artysty w ciągu stworzonym z jednej strony przez Teofana Greka, z drugiej przez El Greca), Michała Boguckiego (o  wpływie sztuki prymitywnej, przede wszystkim afrykańskiej, na twórczość Nowosielskiego) i Jana Pawlickiego (wpływ alkoholizmu Artysty na styl jego twórczości). Zagadkowa wypowiedź samego Nowosielskiego dotycząca prawdziwej roli Artysty. Liczne wypowiedzi przyjaciół malarza, w tym prof. Władysława Stróżewskiego, mówiącego o neoplatonizmie Nowosielskiego.

Jerzy Nowosielski

Unikalny malarz, wybitny i oryginalny artysta. Urodził się w 1923 roku w Krakowie. Jego ojciec był Łemkiem obrządku greckokatolickiego i pochodził z Odrzechowej w powiecie sanockim, matka Anna Harnlender była Polką o niemieckich korzeniach.

W latach 1942–1943 studiował pisanie ikon w unickiej Ławrze Uniowskiej św. Jana Chrzciciela w Uniowie pod Lwowem. Po powrocie do Krakowa związany był z kręgiem przyszłej Grupy Krakowskiej. W latach 1945–1947 studiował na krakowskiej ASP u profesora Eugeniusza Eibischa. Na I Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Krakowie (1948) wystawił abstrakcje geometryczne. Na początku drogi artystycznej był asystentem Tadeusza Kantora i pozostawał pod wpływem Tadeusza Brzozowskiego. W okresie socrealizmu zajmował się sztuką sakralną i scenografią. W 1950 zamieszkał, wraz z żoną Zofią, w Łodzi. Pracowała ona jako scenograf w Teatrze Lalek Arlekin, on jako kierownik artystyczny Państwowej Dyrekcji Teatrów Lalek. W 1957 został wykładowcą w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, gdzie uczył w pracowni projektowania tkanin dekoracyjnych, a następnie w pracowni malarstwa. W tym samym czasie związał się z łódzką grupą artystyczną „Piąte Koło”. Okres łódzki widoczny jest na obrazach artysty, m.in. w serii obrazów zatytułowanych Pejzaż łódzki. Sam o starych łódzkich fabrykach mówił „łódzki gotyk”. Swoją pierwszą wystawę miał w 1955, zaraz potem reprezentował Polskę na Biennale w Wenecji (1956) i w Sao Paulo (1959). Łódź opuścił z żoną we wrześniu 1962, aby wrócić do Krakowa. Od 1976 był profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, Grupy Młodych Plastyków oraz Grupy Krakowskiej. W 1996 wspólnie z żoną Zofią założył Fundację Nowosielskich, której celem jest wspieranie wybitnych osiągnięć kultury polskiej poprzez przyznawanie stypendiów i dorocznych nagród.

Od najmłodszych lat był zafascynowany liturgią wschodnią, w której został wychowany (najpierw jako grekokatolik, później prawosławny).Pisał ikony głównie przedstawione w metafizycznych kompozycjach figuralnych i pejzażach; płasko malowane formy obwodził konturem. Tworzył monumentalne dekoracje ścienne, m.in. w kościele w Lourdes, kościele Ducha Świętego w Tychach, kościele Niepokalanego Poczęcia NMP na Azorach w Krakowie, dolnej cerkwi św. Jana Klimaka w Warszawie, cerkwi Narodzenia NMP w Gródku, cerkwi Narodzenia NMP w Kętrzynie,  Kościele Opatrzności Bożej w Warszawie-Wesołej, kościele Podwyższenia Krzyża Świętego na warszawskich Jelonkach i cerkwi w Hajnówce. Ikonostasy Jerzego Nowosielskiego zdobią wiele innych świątyń w całej Polsce. Ostatnią, nieukończoną pracą Artysty jest krucyfiks w kościele św. Dominika na warszawskim Służewie.