Bliźniaczki

UWAGA! Równolegle z pokazem kinowym odbędzie się streaming filmu w serwisie Ninateka.pl

(The Twins) (Rex, USA, 1911)
reż.: Phillips Smalley, Lois Weber; scen.: Lois Weber
obsada: Lois Weber (bliźniaczki Lucy Norton i panna Golden), Phillips Smalley (Jack Golden), Joseph Engel (Richard Golden)

DCP, 15’; tinta; plansze: EN, napisy: PL; restauracja 2019; źródło: EYE Film Institute

Początek XX wieku. W jednym z nowojorskich sierocińców rozdzielono siostry bliźniaczki: jedno niemowlę zostaje zaadoptowane przez owdowiałą szwaczkę, drugie trafia do rodziny zamożnych fabrykantów Goldenów. Mijają lata, dziewczynki dorastają, nie wiedząc wzajemnie o swoim istnieniu. Choć ich światy się różnią, łączy je to samo poczucie niezależności i sprzeciw wobec zastanego porządku społecznego.

Jeden z najstarszych zachowanych filmów Lois Weber, pionierki kina, pierwszej i najważniejszej amerykańskiej autorki filmowej ery niemej, której filmografia obejmuje 60 fabuł i niezliczone wręcz krótkie metraże. Zrealizowany w nowojorskiej wytwórni Rex, w której z mężem Phillipsem Smalleyem przez trzy lata pracowali jako aktorzy (zaczynała karierę w teatrze) i reżyserzy. Weber pisała też scenariusze, montowała materiał i opracowywała tablice – w tempie nawet jednego filmu tygodniowo.

Ta krótka opowieść o bliźniaczkach pozwala docenić wszechstronność autorki grającej podwójną rolę i sprawnie prowadzącej filmową narrację. Eksponująca problem nierówności ekonomicznej historia zapowiada późniejszą twórczość reżyserki, traktującej – także ze względu na jej religijne wychowanie i młodzieńczą działalność ewangelizacyjną w robotniczych dzielnicach Filadelfii i Nowego Jorku – film jako narzędzie społecznej zmiany, dialogu o kluczowych problemach, przełamywania tabu. Ubóstwo, kontrola urodzin, rasizm, aborcja, kara śmierci, wyzysk kobiet i praca dzieci – te tematy pojawią się w kolejnych filmach i sprawią, że Lois Weber stanie się nie tylko jedną z najbardziej znanych, najlepiej opłacanych, lecz także najodważniejszych, budzących kontrowersje reżyserek, zwłaszcza z perspektywy cenzury. Swoją postawę symbolicznie przedstawi w głośnych Hypocrites (1915) poprzez postać – dosłownie – Nagiej Prawdy. (KW)

Podstawą restauracji filmu był niekompletny tintowany negatyw 35 mm. Film był uznawany za zaginiony i niedawno został odkryty w Kolekcji Desmeta w Eye Filmmuseum. Identyfikacja filmu była utrudniona z uwagi na brakujące pierwsze metry taśmy, w tym tytuł oraz czołówkę filmu.

Buty

(Shoes) (Bluebird Photoplays Inc., USA, 1916)
reż.: Lois Weber; scen.: Lois Weber na podstawie opowiadania Shoes Stelli Wynne Herron; zdj.: Allen Siegler, Stephen S. Norton
obsada: Mary McLaren (Eva Meyer), Mattie Witting (matka), Harry Griffith (ojciec), Jessie Arnold (Lil), William V. Mong („Cabaret” Charlie)

DCP, 53’; tinta, tonowanie; plansze: EN, napisy: PL; restauracja 2010; źródło: Milestone Films

Druga dekada XX wieku. Eva, najstarsza z czterech córek Meyerów, z pensji ekspedientki utrzymuje całą rodzinę, bo ojciec nie kwapi się do znalezienia pracy. Dziewczyna od dawna marzy o nowych butach – stare dosłownie rozpadają się jej na nogach. Inne wydatki – i długi – są jednak dla matki zarządzającej pieniędzmi ważniejsze. Koleżanka ze sklepu sugeruje Evie, że istnieją inne możliwości zarobienia na buty…

Inspirowany opowiadaniem Stelli Wynne Herron dramatyczny apel, jeden z najlepszych, najmocniej oddziałujących na widownię filmów Lois Weber, w charakterystyczny dla jej kina sposób łączący społeczne zaangażowanie (problem niskich zarobków kobiet i wynikającej z biedy prostytucji) z atrakcyjną formą.

Realizowała go jako najlepiej opłacany reżyser Universalu, konsekwentna w podejmowaniu trudnych tematów, zwłaszcza dotyczących kobiet. Jej filmy, chwalone za artyzm i realizm (zdjęcia do Butów powstały na ulicach Los Angeles), przynosiły zyski, jak np. kostiumowa Niema z Portici (1916) z primabaleriną Anną Pawłową czy kontrowersyjny, poruszający problem kontroli urodzeń Where Are My Children? (1916). Buty weszły do kin krótko po nim i zostały dobrze przyjęte jako kolejny ważny głos Weber w społecznej debacie, wiarygodny także dzięki (nie pierwszemu) odkryciu aktorskiemu reżyserki: 16-letnia Mary McLaren łączy dziewczęcą niewinność i dojrzałość kobiety zmęczonej ciężkim życiem. Jej kreacja, wsparta chwytami subiektywizującymi narrację, sprawia, że Buty skłaniają do empatii, unikając nadmiernego moralizowania.

Weber dla zyskania większej niezależności wkrótce założy własną wytwórnię, potem zaś podpisze korzystny kontrakt z Paramountem i będzie kontynuować – m.in. realistyczną opowieścią o biedzie The Blot (1921) – społeczną misję do czasu, gdy jej widownia bardziej zacznie cenić rozrywkę. (KW)

Źródłem restauracji filmu wykonanej przez Eye Filmmuseum w 2010 roku były dwie, naznaczone procesem degradacji, barwione kopie na podłożu łatwopalnym (nitro) pochodzące z kolekcji Eye Filmmuseum oraz udźwiękowiona kopia na podłożu bezpiecznym (aceto) ze zbiorów Library of Congress, wykorzystana do procesu restauracji w celu stworzenia najbardziej kompletnej wersji filmu.

sekcja: EMIGRANCI ZA KAMERĄ
wprowadzenie do filmów: Iga Harasimowicz

muzyka: Pola Atmańska

Pełny program 18. Święta Niemego Kina jest dostępny na stronie festiwalu.

Ilustracja: kadr z filmu Buty, reż. Lois Weber