UWAGA! Równolegle z pokazem kinowym odbędzie się streaming filmów w serwisie Ninateka.pl

W objęciach charlestona

(Sur un air de Charleston) (Néo-Film, Francja, 1927)
reż.: Jean Renoir; scen.: Pierre Lestringuez; zdj.: Jean Bachelet
obsada: Catherine Hessling  (tancerka), Johnny Huggins (naukowiec), Pierre Braunberger (anioł), Pierre Lestringuez (anioł), Jean Renoir (anioł), André Cerf (anioł)

 DCP, 24’; cz.-b.; plansze: FR, napisy: PL, EN;  restauracja 2019; źródło: Tamasa Distribution

Jest 2028 rok. Zniszczona wojną Europa legła w gruzach. Do Paryża przybywa badacz z Afryki. Spotyka skąpo ubraną dziewczynę i dziwaczną małpę. Dziewczyna zaczyna tańczyć. Spotkanie nieznajomych szybko przeradza się w lekcję charlestona.

Jeden z najbardziej zaskakujących obrazów w filmografii Jeana Renoira. Ten krótkometrażowy film science fiction, na dodatek taneczny, zakończył okres kina eksperymentalnego w twórczości reżysera. Renoir nigdy nie odpowiedział na pytanie, dlaczego go zrealizował. Podobno stało się to za namową jego życiowej partnerki Catherine Hessling, która w jednym z wywiadów wyznała, że najbardziej lubi jeździć konno i tańczyć. Ciało Hessling, czasem zbyt uwodzicielskie, ale też lekko niezdarne, jest w filmie Renoira niezwykle materialne, widoczne (w przeciwieństwie chociażby do Loïe Fuller, jednej z pionierek tańca nowoczesnego, która ciało zasłaniała płachtami materiałów).

Czy Renoir proponuje wizję odwróconego świata, czy komentuje postkolonialną rzeczywistość? Film jest pełen sprzeczności. Charleston, którego rytm ma korzenie w Afryce Zachodniej, tu jest rdzennym tańcem francuskim. Afryka zaś – najlepiej rozwijającym się pod względem technologii kontynentem, podczas gdy w Paryżu przetrwała tylko porozumiewająca się za pomocą gestu dziewczyna w stroju tubylca i… małpa. Uwagę zwracają kontrapunkty czerni i bieli (biała twarz aktorki z ustami zaznaczonymi czarną pomadką, czarna twarz aktora z pomalowanymi na biało wargami) oraz negatywowe zdjęcia. Renoir bawi się językiem kina i techniką. W jednym z ujęć puszcza oko do widza, łamiąc francuski symbol: wieżę Eiffla. Jego samego zaś można dostrzec jako jednego z sześciu aniołów. (KB)

Restauracja cyfrowa filmu w standardzie 4K została wykonana przez StudioCanal w 2019 roku oraz sfinansowana przez Centre national du cinéma et de l’image animée (CNC).

sekcja: KIERUNEK: FRANCJA / NIE TYLKO KOLEJĄ

wprowadzenie do filmu: Iga Harasimowicz

muzyka: Miłosz Oleniecki

As przestworzy

(The Flying Ace) (Norman Film Manufacturing Company, USA, 1926)
reż.: Richard Norman; scen.: Richard E. Norman
obsada: Lawrence Criner (kapitan Billy Stokes), Kathryn Boyd (Ruth Sawtelle), Boise De Legge (Blair Kimball), Harold Platts (Finley Tucker), Lions Daniels (Jed Splivins), George Colvin (Thomas Sawtelle)

DCP, 65’; cz.-b.; plansze: EN, napisy: PL; restauracja 2016; źródło: Library of Congress

Kapitan lotnictwa Billy Stokes po powrocie z frontu I wojny światowej wznawia pracę detektywa kolejowego. Jego pierwszym zadaniem jest odnalezienie zaginionego skarbnika i torby z wypłatami dla pracowników kolei. Stokes podejrzewa o kradzież pilota Finleya Tuckera i rusza za nim w lotniczy pościg…

Lata 20. XX wieku to czas, gdy w Hollywood rzadko zatrudniano czarnoskórych aktorów. Role im przeznaczone grali biali aktorzy w makijażu zwanym „blackface”. Nie oznaczało to jednak, że kino Czarnych Amerykanów nie wytworzyło się w innych ośrodkach. Jednym z jego prekursorów był biały filmowiec Richard E. Norman, który założył studio produkcyjne na Florydzie. Chociaż był mocno zaangażowany w problemy rasowe trawiące kraj, jako biznesmen dostrzegał także spory potencjalny rynek dla swoich filmów. W czasie wielkiej migracji w latach 1915–1930, kiedy to ponad 1,3 mln czarnoskórych osób opuściło południowe stany i zaczęło osiedlać się w miastach na północy kraju, stało się jasne, że są oni nowym typem publiczności kinowej, wymagającej bliskich im filmów. Norman postanowił im je zaprezentować.

As przestworzy był filmem niskobudżetowym. Samoloty pokazywane w obrazie to tak naprawdę jedna makieta samolotu sfilmowana pod różnymi kątami, a wszystkie sceny w powietrzu zaaranżowano na ziemi. Obraz okazał się sporym sukcesem. Był dla Czarnych Amerykanów dokładnie tym, czym być powinien – idealnym światem, w który można było uciec: bez problemów na tle rasowym i z głównym bohaterem, który jest pilotem wojskowym, podczas gdy w rzeczywistości aż do do 1940 roku osoby czarnoskóre nie mogły pilotować wojskowych samolotów. (GR)

Film został odrestaurowany w 2000 roku w National Audio-Visual Conservation Center w Culpeper w stanie Virginia. Podstawą restauracji był oryginalny negatyw kamerowy na podłożu łatwopalnym (nitro) przekazany Library of Congress przez American Film Institute w 1979 roku.

wprowadzenie do filmu: Iga Harasimowicz

sekcja: NIE TYLKO KOLEJĄ

muzyka: Miłosz Oleniecki

Pełny program 18. Święta Niemego Kina jest dostępny na stronie festiwalu.

Ilustracja: kadr z filmu W objęciach charlestona, reż. Jean Renoir, źródło: Tamasa Distribution